afb. Kris Roderburg, 2008
207. Margriete van Auweninge, 1484
steensoort: grijze steen
maten: 70 x 47 cm
locatie: schip
Het betreft hier een epitaaf, een gedenksteen aangebracht tegen een muur of pijler in de buurt van een graf. De epitaaf is goed bewaard gebleven. Na de tekst en enkele versieringen staan de initialen IW, mogelijk die van de steenhouwer.De rechthoekige steen is weergegeven als een nis, die aan de bovenzijde in de hoeken wordt afgesloten door een boogje en een binnenboogje eindigend in een toot. We zien een mat van stro, waarop de figuur van een vrouw in een lijkwade is neergelegd. De lijkwade is om het lichaam en de armen gedrapeerd. Verder draagt de vrouwenfiguur, die is afgebeeld met gesloten ogen, een sluier over haar hoofd. Achter boven de figuur is een banderol aangebracht met daarop een spreuk.
De grafzerken van de Sint-Jan te 's-Hertogenbosch II (2010) 577
Smits (314)
)
|
O GHENADIG[E] GOD ONTFERMT U MIJN[ER]. HIER LEIT BEGRAVEN MARGRIETE VAN AUWENINGE,
ALART DU HAMEL,
MEISTER VAN DEN WERKE HUSVROU,DIE STERF OP ALDERHEILIGHEN AVONT ANNO 1484. |
De afmetingen van dezen in den zuidelijken afsluitmuur der S. Janskerk aangebrachten grafsteen bedragen: 0,90 bij 1,39 M.
Die grafsteen van de gade van Alart du Hamel, bouwmeester der S. Janskerk, riep een legende in het leven. Op den steen zou immers een meisje voorgesteld zijn, dat door haar vader was doodgeslagen. Waarom? In den moerasgrond, waarop de S. Janskerk in 1280 aangelegd werd, zouden hare geweldige grondslagen verzinken. Eén bouwmeester kende echter het behoedmiddel daartegen. Het bestond hierin „dat de fundeeringen op gezouten, onvergankelijke ossenhuiden aangelegd zouden worden, die ze geleidelijk en regelmatig zouden doen zakken.” Ziedaar het geheim. Toen hij dit eens thuis aan zijn verwonderde gade vertelde, werd het gesprek door hun kind afgeluisterd. In zijne onnoozelheid verried de kleine het geheim later aan de loodsmeesters der kerk. De aanzienlijke som, waarvoor de bouwmeester hun eerst zijn geheim plan was aangeboden, was hem daardoor ontgaan en in dolle drift sloeg hij daarom zijn kind dood. Als grafteeken van dit arme bloedje moet de hierboven afgebeelde steen dienst doen, ofschoon hij - in werkelijkheid - in onmiddelijke letters het grafschrift benevens een afbeelding van Du Hamel's vrouw, in 1984 overleden, te zien geeft. Vergelijk: Dr. C.F.X. Smits, De Kathedraal van 's-Hertogenbosch, a. v. bl. 32.
C.F.X. Smits, De grafzerken in de kathedrale Sint Janskerk van Verhalen en legenden
Ossehuiden en een grafsteen
door Henny Molhuysen|
Tijdens rondleidingen in de Sint-Jan krijgt men verschillende gelegenheden om een van de legenden van de kerk te vertellen. Het beeld van de erwtenman, het draaiend baldakijn, de restanten van het oordeelspel... Zo komen bezoekers tegen de zuidelijke muur in de kerk, dus aan de Paradezijde, een kleine grafsteen tegen. Niet, zoals de meeste zerken op de vloer van de kerk, maar tegen de zijmuur. Het is een kleine grafsteen, zodat bezoekers gemakkelijk kunnen denken dat het om een kind gaat dat hier begraven ligt. En omdat een aantal mensen weet dat de steen ook betrekking heeft op een van de bouwmeesters van de kerk, leidt dit gemakkelijk een eigen leven.
Iedereen stond erover verbaasd dat de kleine stad 's-Hertogenbosch, in hoofdzaak rond de Markt gelegen, zo'n grote kerk kreeg. Immers, de gehele omgeving was drassig en leek wel een moeras. De bouwmeester moest iets bedacht hebben, opdat het zware gebouw niet zou verzakken. Maar wat? Er werd druk over gepraat en iedereen probeerde er achter te komen. Ten slotte liet het zoontje van de bouwmeester zich uithoren en verraadde het geheim. De kerk zou gebouwd zijn op fundamenten die van ossehuiden waren gemaakt! Nu wist men het en konden ook andere steden zulke grote kerken bouwen als de Sint-Jan.
De bouwmeester ontstak in woede toen hij vernam dat zoonlief de 'verrader' was. Ook Groningen, Zierikzee, Amsterdam en Rotterdam kennen over hun middeleeuwse kerk de legende van de ossehuiden, die samen met lagen schors een goede fundering zouden vormen.
De grafzerk heeft ook nooit het graf van een kind getooid. Op de steen is een liggende vrouw te zien met een tekst op een banderol. Onder het lichaam staat de volgende zin: „Hier leit begraven Margriete van Auweninge, Alart du Hamel meester vanden werke husvrou, die stierf op Aldre Heilihen Avont anno 1484”. Het is dus het grafgesteente van Margriet van Auweningen, de echtgenote van Alart du Hamel - inderdaad: een van de bouwmeestersvan de gotische kerk - die overleden is in het jaar 1484, op de dag vóór Allerheiligen.
Oorspronkelijk heeft deze steen vermoedelijk op de grond gelegen. Thans bevindt zij zich in de zijmuur en ontkomt op die manier aan een slijtage, veroorzaakt door de duizenden die de Sint-Jan bezoeken.
|
Brabants Dagblad donderdag 10 augustus 1989
Artikelen
| 1989 |
Henny MolhuysenVerhalen en legenden : Ossehuiden en een grafsteenBrabants Dagblad donderdag 10 augustus 1989 |
|
| 2010 |
Jan van Oudheusden en Harry Tummers (red.)207. Margriete van Auweninge, 1484De grafzerken van de Sint-Jan te 's-Hertogenbosch : II Schip (2010) 577 |
Afbeeldingen
-
1948
-
1948
-
Onbekend
-
16 augustus 2008
Literatuur en bronnenpublicaties
J.C.A. Hezenmans, De St. Jans-kerk te 's Hertogenbosch (1866) 139
A.M. Koldeweij, In Buscoducis Bijdragen (1990) 417
Léon van Liebergen en Wouter Prins, Deftige Devotie (2003) 33 (afb.8), 34
C. Peeters, De kathedrale basiliek van St. Jan te 's-Hertogenbosch (1973) 40
C. Peeters, De Sint Janskathedraal te 's-Hertogenbosch (1985) 39, 52, 365
C.F.X. Smits, De grafzerken in de kathedrale Sint Janskerk van 's-Hertogenbosch (1912) 315
Frans van Valderen, De kathedrale basiliek van St. Jan te 's Hertogenbosch (1949) 89
n: vermelding in een voetnoot
Bossche Encyclopedie |